7 Situatie

De situatie is het startpunt van ons denken. In elke situatie krijgen andere doelstellingen voorrang, kiezen we andere routes en vereenvoudigen we de wereld met andere begrippen. De situatie waarin we ons bevinden, beïnvloedt ons denken sterk. Bijvoorbeeld, als het huis in brand staat, blijven we niet op een stoel zitten, maar vluchten we naar buiten en proberen we de brand te blussen.

Dat de situatie belangrijk is in ons denken blijkt uit veel onderzoek. We gebruiken situaties om betekenis aan teksten te geven.^7-1Zwaan, R. A., & Radvansky, G. A. (1998). Situation models in language comprehension and memory. Psychological Bulletin, 123, 162–185. Ontbreekt een concrete situatie dan lossen we moeilijk problemen op. ^7-2Cheng, P. W., & Holyoak, K. J. (1985). Pragmatic reasoning schemas. Cognitive Psychology, 17, 391–416.^7-3Cheng, P. W., & Holyoak, K. J. (1985). Pragmatic reasoning schemas. Cognitive Psychology, 17, 391–416.^7-4Johnson-Laird, P. N. (1983). Mental models. Cambridge, MA: Harvard University Press. In de sociale psychologie en persoonlijkheidstheorie voorspellen situaties zowel gedrag als eigenschappen.^7-5Mischel, W. (1968). Personality and assessment. New York: Wiley.^7-6Smith, E. R., & Semin, G. R. (2004). Socially situated cognition: Cognition in its social context. Advances in Experimental Social Psychology, 36, 53–117. Uit elk onderzoek blijkt dat onze kennis gebonden is aan de situatie. Bij bijna elke taak, van eerste waarneming tot redenering op hoog niveau, beïnvloedt de situatie onze prestatie. Het bewijs dat een situatiebeschrijving ons beter laat denken, is algemeen geaccepteerd. Toch negeren we in gedragstheorieën en leerprocessen de situatie grotendeels. We laten de situatie bijna altijd buiten beschouwing bij het beschrijven van ons denken en gedrag.

7.1 Situatie beschrijven

Een de redenen om de situatie buiten beschouwing te laten, is dat we geen manier hebben om situaties samen te vatten, met elkaar te vergelijken en aan elkaar over te brengen. Waarschijnlijk is dit de reden dat we nooit hebben geprobeerd een alomvattend overzicht van situatie-effecten te maken.^7-7Wenchi Yeh and Lawrence W. Barsalou (2006) The situated nature of concepts American Journal Of Psychology Fall 2006, Vol. 119, No. 3, pp. 349–384

Bovendien ontbraken de indelingscriteria; we hadden geen handvat om situaties te classificeren. Door de kennisballonnen toe te passen is de situatie wel samen te vatten. De huidige situatie is als volgt te beschrijven:

1. Deze waarnemer → de waarnemer bepaalt de camera eigenschappen.
   Dit beschrijft vanuit welk standpunt we de situatie beschrijven: mijn eigen, dat van een ander, dat van een groep, of iemand zonder belang? Elk standpunt leidt tot een ander oogmerk.
2. met dit oogmerk → het oogmerk bepaalt waar we op letten, evenals de schaal en meeteenheid.
   Dit beschrijft wat we belangrijk vinden. We kunnen niet overal op letten, omdat onze vermogens beperkt zijn. We moeten dus een keuze maken.
3. vergeleken met de gewenste situatie → de gewenste situatie bepaalt de normstelling.
   Dit drukt uit hoe ver we van de gewenste situatie af zijn en geeft de norm om ons succes mee te meten.
4. met deze eigen waardering en gevoelens → de waardering bepaalt het eigen belang; We doen aan zelfonderzoek en beschrijven de situatie vanuit de eigen gedachten. In een winkel ligt belegen Goudse kaas. We vinden dit lekker of vies. Dit is een indeling gezien vanuit de waarnemer zelf. Het is de afbeelding van het oogmerk op schaal van de gewenste situatie.
   Punt 4 is een optioneel stap en niet altijd belangrijk.
5. op deze plaats en tijd, → Dit bepaalt de plek op een moment;
   De situatie is gebonden aan een locatie op een tijdstip. Hierdoor kunnen we veranderende situaties gemakkelijk met elkaar vergelijken.
6. neemt deze beschouwingseenheden waar → Dit beschrijft waar de camera naar kijkt, de focus van de camera;
   We plaatsen een voorwerp in de beschouwingshiërarchie en maken verbindingen naar boven, onder en zijkant. We beschrijven dat Goudse kaas een harde kaas is net zo goed past bij een winter gerecht als een Italiaanse wijn. We brengen ook verband aan met de aangrenzende beschouwingseenheden. De kaas ligt in een gezellig ingerichte landwinkel naast de wijnen en de stoofpotten.
7. met deze doorslaggevende kenmerken → Eigenschappen van het voorwerp zelf, zoals de kleur, omvang, geur, gewicht van de kaas.

De huidige situatie is een momentopname op een bepaald tijdstip en plaats. Een situatiebeschrijving beschrijft niet de alternatieve routes naar de gewenste situatie. Het is een foto, geen film. We passen de Wetten van Waarneming toe, niet de Wetten van Beïnvloeding.

Comments