Het vijfde domein beschrijft evenwichtssystemen. Hieronder vallen bijvoorbeeld de ecologie en de economie. Het criterium voor dit domein is het bestaan van een cirkel in oorzaak en gevolg. Gevolg wordt oorzaak in één van de volgende stappen van de cirkel. In het vijfde domein komen alle aspecten van de vier voorliggende domeinen samen. Het is een moeilijk te begrijpen domein, omdat het aantal variabelen zeer groot is en veel van de verbanden tussen de variabelen onbekend zijn.
In dit domein kunnen veel redeneringen geldig zijn. Daarom bestaan er veel tegenstrijdige meningen over de werking van cirkelverbanden. Dat is inherent aan een evenwichtssysteem. Stijgt de ene factor, dan dalen andere om een nieuw evenwicht te bereiken. Maar wat veroorzaakt wat?
In de economie zorgen bijvoorbeeld investeringen voor extra werk, meer werk geeft meer inkomen, meer inkomen leidt tot consumptie, dat leidt weer tot meer investeringen, meer werk, enzovoort. Maar wat is nu oorzaak en wat is gevolg?
Het kenmerk van een evenwichtswetenschap is dat vrijwel elk model tegelijkertijd te bewijzen als te ontkrachten is. Wat goed is voor de een, is slecht voor de ander. Iedereen heeft gelijk en tegelijkertijd ongelijk. Pas als we het begrip evenwicht centraal zetten, is vooruitgang te boeken. Hiervoor is het noodzakelijk om eerst het vierde domein over (menselijk) gedrag beter te onderbouwen. Dit leidt tot meer inzicht in de werking van evenwichtsmodellen.
«Voorspeld en na verloop van tijd uitgekomen» gaat in het vijfde domein door voor «waar». Wijken de voorspellingen van de modellen af van de werkelijkheid, dan zijn de modellen nog steeds «waar», maar noemen we ze onvolledig.
Naar volgende pagina Naar inhoudsopgave editie 2022