Het vijfde domein beschrijft evenwichtssystemen. Hieronder vallen bijvoorbeeld de ecologie en de economie. Het criterium voor dit domein is het bestaan van een cirkel in oorzaak en gevolg. Gevolg wordt oorzaak in een van de volgende stappen van de cirkel. In het vijfde domein komen alle aspecten van de vier voorgaande domeinen samen. Het is een moeilijk te begrijpen domein, omdat het aantal variabelen zeer groot is en veel van de verbanden tussen de variabelen onbekend zijn.
In dit domein kunnen veel redeneringen geldig zijn. Daarom bestaan er veel tegenstrijdige meningen over de werking van cirkelverbanden. Dat is inherent aan een evenwichtssysteem. Stijgt de ene factor, dan dalen andere om een nieuw evenwicht te bereiken. Maar wat veroorzaakt wat? In de economie zorgen bijvoorbeeld investeringen voor extra werk, meer werk geeft meer inkomen, meer inkomen leidt tot consumptie, dat leidt weer tot meer investeringen, meer werk, enzovoort. Maar wat is nu oorzaak en wat is gevolg?
Hoe moeilijk het modelleren van evenwichtssystemen is, laat de discussie over sleutelsoorten zien. Het begrip sleutelsoort is bedacht door Robert Paine. Hij verwijderde van juni 1963 tot juli 1968 alle zeesterren van een stukje kust in Mukkaw Bay, vlakbij Seattle.1.6-1Robert T. Paine 1966 Food Web Complexity and Species Diversity The American Naturalist Vol. 100, No. 910 (Jan. - Feb., 1966), pp. 65-75 Van de vijftien diersoorten bleef na vijf jaar alleen de mossel over. Zeesterren voeden zich met mosselen. Door zeesterren te verwijderen had de mossel geen vijand meer en kon zich onbeperkt verspreiden. Zonder de zeester stortte het ecosysteem in. Robert Paine noemde de zeester daarom een sleutelsoort (a keystone species).
Maar wat is een sleutelsoort precies? Welke criteria passen we toe om een sleutelsoort te onderscheiden? Elke soort speelt een rol in een ecosysteem. Bijvoorbeeld wolven en tijgers jagen op grazers, olifanten en bevers veranderen de begroeiing en sommige plantensoorten zijn essentieel voor vogels. Wederzijdse afhankelijkheid is ingebakken in de natuur.
In de economie zorgen bijvoorbeeld investeringen voor extra werk, meer werk geeft meer inkomen, meer inkomen leidt tot consumptie, dat leidt weer tot meer investeringen, meer werk, enzovoort. Maar wat is nu oorzaak en wat is gevolg?
Sleutelsoorten illustreren hoe moeilijk het modelleren van de invloed van het verwijderen van één soort is, laat staan het beschrijven van alle verbanden tussen alle levende wezens. In de natuurkunde kunnen we atomen of moleculen onderscheiden die op een complexe, maar voorspelbare manier reageren. Ecologie houdt zich daarentegen bezig met levende wezens, waarbij naast de fysieke verbanden ook individuele keuzes elkaar beïnvloeden. Dit maakt het ontrafelen van de drijvende krachten achter veranderingen in een ecosysteem erg moeilijk. Als een vispopulatie groeit, komt dit doordat de stijgende temperaturen roofdieren verdrijven, of doordat de kap van een stuk bos meer ijzerrijk stof over het water waait en het plankton beter laat groeien?
Het kenmerk van een evenwichtswetenschap is dat vrijwel elk model tegelijkertijd te bewijzen en te ontkrachten is. Wat goed is voor de een, is slecht voor de ander. Iedereen heeft gelijk en tegelijkertijd ongelijk. Pas als we het begrip evenwicht centraal zetten, is vooruitgang te boeken. Hiervoor is het noodzakelijk om eerst het vierde domein over (menselijk) gedrag beter te onderbouwen. Dit leidt tot meer inzicht in de werking van evenwichtsmodellen.
"Voorspeld en na verloop van tijd uitgekomen" gaat in het vijfde domein door voor "waar". Wijken de voorspellingen van de modellen af van de werkelijkheid, dan zijn de modellen nog steeds "waar", maar noemen we ze onvolledig.
Vorige pagina Volgende pagina Inhoudsopgave