Hoe bestrijden we samenzweringstheorieën effectief?

inleiding

Jean Piaget is de wegbereider van de leerontwikkeling van kinderen.1The originis of intelligence in children. Jean Piaget (1952) Het leren doorloopt volgens Jean Piaget vijf fasen.

Waarnemen

De eerste vier hoofdfasen beschrijven de volgorde van het waarnemingsproces van afzonderlijke beschouwingseenheden:
  1. Ontdekken
    Het gewaarworden van nieuwe vormen, gebeurtenissen en verbanden.
  2. Begrijpen
    Verandering van vormen in tijd en plaats onderkennen en de samenhang hiertussen inzien.
  3. Voorspellen
    Waarnemingen in de toekomst met grote mate van zekerheid kunnen voorzien.
  4. Benoemen
    Het identificeren van een afzonderlijk verschijnsel en daaraan een naam geven in een abstractiehiërarchie.

Beïnvloeden

De vijfde fase van Piaget beschrijft het beïnvloeden. Dit staat bij Piaget op gelijke hoogte met de vier waarnemingsfasen. In het Alforto-raamwerk is beïnvloeden daarentegen een aparte vaardigheid die bestaat uit drie besturingsmechanismen. Stap vijf van Piaget is het beïnvloedingsproces in het Alforto-raamwerk:
  1. Opeenvolging van handelingen
    Eerst het een, dan het ander doen. Zelf een vast volgorde uitvoeren om het gewenste resultaat te bereiken; het ontwikkelen van een stappenplan.
  2. Reageren op invloeden van buiten
    Inzien dat externe effecten het resultaat mede bepalen en hierop reageren. Dit is de gebeurtenisgedreven besturing.
  3. Alternatieven onderkennen
    Begrijpen dat een resultaat op verschillende manier bereikt kan worden. Dit is de routezoekende besturing.

Op elkaar bouwen

De fasen bouwen op elkaar. Ontdekken komt voor begrijpen en zo gaat het door tot alternatieven onderkennen. Blijkbaar leren we bij voorkeur in de volgorde 1 tot en met 7. Afwijkingen van deze volgorde leiden tot extra werk voor het brein. Het brein kan dan niet de volledige gedachtegang ontdekken en moet ontbrekende factoren open houden en later invullen. Enkele doorslaggevende kenmerken of knooppunten ontbreken dan om een denkpatroon volledig te maken. Dit maakt dat we veel meer moet onthouden en niet direct kunnen toetsen of de gedachtegang juist is. De relatie tussen waarneming en resultaat is daardoor onduidelijk. We verliezen aan voorspellingskracht en stellen hogere eisen aan ons geheugen. Daar hebben we een hekel aan.

Zelfbedachte samenzweringstheorieën

We vullen de ontbrekende schakels liever in met zelfverzonnen waarnemingen en redenaties om een samenhangend wereldbeeld te scheppen. Zo herstellen we ons voorspellingsvermogen en beperken we ons geheugen. Uiteindelijk leidt dit tot samenzweringstheorieën en alternatieve waarheden.2Zie voor een ander perspectief, maar wel met dezelfde strekking: Joseph A. Vitriol, Jessecae K. Marsh. The Illusion of Explanatory Depth and Endorsement of Conspiracy Beliefs. European Journal of Social Psychology, 2018 en Christopher M. Federico, Allison L. Williams, Joseph A. Vitriol. The role of system identity threat in conspiracy theory endorsement. European Journal of Social Psychology, 2018

Voorkomen

We kunnen grotendeels een einde maken aan zelfverzonnen ideeën door de zeven leerfasen van denkpatronen volledig en in de juiste volgorde te onderwijzen.

Zie ook:

Datum laatste inhoudelijke wijziging 3 februari 2020

Share on



Did you see an error? Mail us. We are grateful to you.