Het maken van een beschouwingshiërarchie kent vele voordelen. Het vermindert de complexiteit en maakt een doelmatige informatieverwerking mogelijk.5-3Smith, E. E., & Medin, D. L. (1981). Categories and concepts. Cambridge, MA: Harvard University Press. De hiërarchie maakt het mogelijk om complexe verbanden in een paar woorden samen te vatten. Dit vereenvoudigt de communicatie tussen personen en biedt een nieuwe manier om samen te werken, maar het brengt ook nadelen met zich mee.
De hiërarchieën vormen een tweesnijdend zwaard. Snappen we de opbouw van de hiërarchie dan is elke laag een springplank. Het is een zegen, omdat we veel informatie kunnen onthouden met minimale inspanning. We hoeven alleen de verschillen te onthouden tussen de verschillende lagen om de kennis op te roepen. Snappen we de opbouw niet, dan is elke laag een gevangenis, omdat we de boven- en onderliggende lagen niet thuis kunnen brengen. Bij nieuwe kennis loopt ons dit voortdurend voor de voeten. We denken dan veel kennis te hebben, maar hebben alleen oppervlakkig begrip van de materie. We snappen daardoor de doorslaggevende kenmerken en verdwalen in de hiërarchieën. We denken dan al gauw genoeg te weten en de waarheid in pacht te hebben. Van nieuwsgierigheid is geen sprake meer, waardoor elke twijfel uit ons denken verdwijnt.
De drang om ons denken te vereenvoudigen leidt wel tot een oversimplificatie van categorieën. Al vaak is aangetoond dat we de neiging hebben om informatie voortdurend kort door de bocht, binair, zwart-wit te behandelen.5-4Matthew Fisher and Frank C. Keil 2018 The Binary Bias: A Systematic Distortion in the Integration of Information Psychological Science 5-5Fisher, M., Newman, G. E., & Dhar, R. (2018). Seeing stars: How the binary bias distorts the interpretation of customer ratings. Journal of Consumer Research, 45, 471–489. We bundelen categorieën het liefst in een eenvoudige tweedeling. We behandelen informatie in een alles-of-niets-benadering zonder te kijken naar gradaties. Zien we wel gradaties dan vereenvoudigen we die vaak door stereotypering.5-6Corneille, O., & Judd, C. M. (1999). Accentuation and sensitization effects in the categorization of multifaceted stimuli. Journal of Personality and Social Psychology, 77, 927–941.
Zoeken we naar de verbanden tussen gegevens dan richten ons voornamelijk op één oorzaak.5-7Fernbach, P. M., Darlow, A., & Sloman, S. A. (2011). Asymmetries in predictive and diagnostic reasoning. Journal of Experimental Psychology: General, 140, 168–185. We kiezen we het liefst een ondubbelzinnige uitleg en verwaarlozen alternatieven, zelfs als dit leidt tot minder goede besluitvorming.5-8Fleming, S. M., Maloney, L. T., & Daw, N. D. (2013). The irrationality of categorical perception. The Journal of Neuroscience, 33, 19060–19070. 5-9Harnad, S. (1987). Psychophysical and cognitive aspects of categorical perception: A critical overview. In S. Harnad (Ed.), Categorical perception: The groundwork of cognition (pp. 1–28). New York, NY: Cambridge University Press.We vervormen samenvattingen door de sterkte van een bewijs niet goed af te wegen en in plaats daarvan bewijs op een alles-of-nietsmanier evalueren. Deze fouten ontstaan niet alleen bij misleidende afbeeldingen, maar treden ook op bij getallen. Denken in categorieën leidt zelfs bij getrainde onderzoekers tot foute indelingen rond 'p = ,05'.5-10McShane, B. B., & Gal, D. (2015). Blinding us to the obvious? The effect of statistical training on the evaluation of evidence. Management Science, 62, 1707–1718.
Het grote voordeel van binaire vooroordelen is de snelheid en doelmatig van het denkproces. We zijn hierdoor in staat bijzonder veel informatie snel te verwerken. Dat is handig als we beslissingen snel moeten nemen om te overleven. Vechten versus vluchten en eten versus vergif, zijn hier voorbeelden van. Deze beslissingenprocessen beïnvloeden blijkbaar ook onze gedachten bij veel rationelere beslissingen. Goed rekenkundig en statistisch onderwijs kan de neiging tot tweedeling verminderen.5-11Patalano, A. L., Saltiel, J. R., Machlin, L., & Barth, H. (2015). The role of numeracy and approximate number system acuity in predicting value and probability distortion. Psychonomic Bulletin & Review, 22, 1820–1829. Ook een goede visuele presentatie met betere beschrijving van de context kan de beslissingen in de goede richting bijsturen. Maar de ingebouwde neigingen zijn lastig te verslaan.
Naar volgende pagina Naar inhoudsopgave editie 2024