Voorstanders van globalisatie vinden dat de vrijheid die economische integratie mogelijk maakt, op zich wenselijk is. Bovendien zeggen ze dat integratie goed is voor mensen in materieel opzicht. Daarom kiezen mensen het. Tegenstanders zijn het met beide punten niet eens: globalisatie hindert vrijheid en democratie en maakt de rijken nog rijker en houdt de armen arm. Globalisatie is immers een kapitalistisch complot. Wie heeft gelijk? Is globalisatie goed of slecht voor de armen in deze wereld?
Globalisatie is een nieuw woord voor een oud proces. Het woord globalisatie ontstond rond 1980 en brak door rond 2000. Velen dachten dat het een nieuw verschijnsel was, maar globalisatie begon 60.000 jaar geleden toen de eerste emigranten Afrika verlieten.
Vier groepen hebben sindsdien de mensen met elkaar verbonden: handelaren, missionarissen, avonturiers en soldaten. Hoewel de motieven van deze groepen - winst, bekeerde zielen, ontdekken en bezit veroveren- egoïstisch zijn, brengt zij mensen dichter bij elkaar.
Handelaren vervoeren nu de goederen niet meer per ezel of kameel, maar per containerschip of vrachtvliegtuig. Missionarissen hebben nu concurrentie gekregen van NGO's die mensenrechten en milieubehoud prediken. Avonturiers zijn vervangen door toeristen die rondreizen met lage kosten vliegmaatschappijen. Oorlogen voeren we nog steeds om olie, drugs, diamanten en andere ertsen.
Wat globalisatie zo aangrijpend en omstreden maakt, is de zichtbaarheid. In 1453 duurde het nog 40 dagen voordat de Paus hoorde dat Constantinopel verovert was door de Turken. In 2001 werd het instorten van het World Trade Center in New York live uitgezonden.
De bedreigingen van vandaag, van nieuwe virussen tot terrorisme, kunnen zich nu sneller verspreiden dan ooit tevoren. Maar gelukkig kunnen we er ook sneller op reageren.
In een beperkte zin, is het antwoord ja: het is slecht voor sommige arme mensen. Vrije handel en vrije investeringen in andere landen brengt de werkgelegenheid van werknemers in de ontwikkelde wereld naar de goedkopere werknemers in de minder ontwikkelde landen. Niemand kan bijvoorbeeld een ondernemer verbieden om een oude fabriek te sluiten in de Verenigde Staten en nieuwe op te zetten in Mexico door het bestaande vrijhandelsverdrag.
Tegenstanders zien deze strategie als een dubbele misdaad. De werknemers in het rijkere land zijn nu werkloos. Dat vergroot het aanbod waardoor de lonen laag blijven. In de armere landen gaan de ondernemers ondertussen de werknemers uitbuiten. Zo krijgen immers minder betaald dan hun collega's in het rijkere land; waarschijnlijk werken ze ook langer in slechtere gebouwen. In deze zienswijze profiteert de eigenaar van het bedrijf als enige.
Een deel van deze zienswijze is juist. Door de internationale handel gaat een deel van de werkgelegenheid in rijkere landen naar armere landen. Waar de werknemers in het rijkere land slechter af zijn, zijn de werknemers in het armere land beter af. Dat moeten ze zijn anders hadden ze de baan niet gekozen. De winst gaat inderdaad omhoog, maar niet voor lang. Andere bedrijven volgen en verlagen hun prijzen. Deze prijsverlaging is essentieel om bredere voordelen van de wijzigingen te begrijpen. De prijsverlaging zorgt dat alle consumenten, rijk en arm, in totaal meer koopkracht krijgen.
Na 10 eeuwen van voedselglobalisatie leven in een wereld waarin elke groente en vrucht overal verkrijgbaar is. Specerijen die vroeger zo schaars waren dat de prijzen door het dak heen gingen, zijn nu goedkoop verkrijgbaar in supermarkt. Tomaten en maïs, afkomstig uit Zuid-Amerika en Midden-Amerika, waren onbekend voor de Romeinen, maar staan nu wel centraal in de Italiaanse keuken. India is nu de grootste producent van pinda's, afkomstig uit Zuid-Amerika. China is de grootste producent van graan, afkomstig uit het Midden-Oosten. Brazilië domineert de productie van koffie, ontstaan in Ethiopië, en van suiker, afkomstig uit Nieuw Guinee.
Dit is globalisatie in een notendop.
Maar de werknemers in het rijkere land dan? Aan de ene kant daalt hun inkomen; aan de andere kant profiteren ze van de lagere prijzen zoals iedereen. Over het geheel zullen sommigen slechter af zijn en anderen hebben het net zo goed als daarvoor. In het armere land gaat het loon omhoog zelfs voor werknemers die niet in dezelfde bedrijfstak zitten omdat het aanbod van arbeid kleiner wordt. De werklozen in het rijkere land vinden waarschijnlijk weer een nieuwe baan. Bovendien zal de nieuwe import en export nieuw banen scheppen. Dit kan niet verhelen dat sommige werknemers werkloos blijven of minder gaan verdienen.
Door de vrije handel verbeteren zowel in het arme als in het rijke land gemiddeld de levensomstandigheden. Dat geeft de overheid de ruimte om meer uit te geven aan sociale voorzieningen, onderwijs en andere publieke diensten. En dat is weer goed voor het algemene welbevinden.
Vergroot nu de vrijhandel of technologische vooruitgang de inkomenskloof tussen tussen armere en rijke landen? Onderzoekingen wijzen uit dat technologische vooruitgang is de voornaamste oorzaak is van de inkomensverschillen. Volgens William Cline bijvoorbeeld schept de nieuwe technologie vijf keer zoveel inkomensverschillen als handel. Dit effect is algemeen erkend. Dit ontkracht het argument van de tegenstanders die vrijhandel zien als de voornaamste oorzaak van sociale spanningen. Uit dit onderzoekt blijkt verder dat vrijhandel nauwelijks belangrijk is voor het vergroten van inkomensverschillen. Veel belangrijker zijn opleiding en training die de inkomensverschillen juist verkleinen.
Dit betekent dat antiglobalisten volledig naast de roos schieten: handel maakt de inkomensverschillen kleiner -loon in armere landen stijgt en blijft gelijk of daalt in rijkere landen- en technologische vooruitgang maakt de inkomensverschillen veel groter. De manier om de verliezers te helpen is ze te scholen en te trainen zodat ze nieuwe banen kunnen vinden. Hiermee vergroten we voor iedereen het inkomen en beperken we het niet. Vrijhandel en vooruitgang schept voor iedereen een betere wereld.
Zie ook:
Bron: The Economist History on a plate, 7 juli 2007; Bound Together: how Traders, Preachers, Adventurers, and Warriors Shaped Globalisation. Nayan Chanda
Eerste versie 17 november 2004, datum laatste wijziging 30 juli 2007.