6. Lichaam

In hoofdstuk 3, 4 en 5 zijn het doel, ons denken en de daden besproken. In dit hoofdstuk staan we stil bij de eerste Essential5-ambitie, het Lichaam.

Vanuit de Essential5 is vooral de vraag belangrijk welke invloed het fysieke lichaam en de genen hebben op het denken. In onze genen ligt het bouwplan van onze lichaam vast. Het bouwplan is echter niet volledig vastgelegd. De situatie in de baarmoeder bepaalt mede hoe en wanneer genen tot expressie komen. Onder meer hormonen beïnvloeden de uitvoering van het bouwplan en hebben vergaande invloed op onze groei, ons brein en onze seksualiteit. Is ons mannelijke en vrouwelijke gedrag hiervan af te leiden of is de werkelijkheid nog complexer?

Beïnvloeden we het denken ook met ons eten? ...

...

6.1 Verschillen man – vrouw

...

Genen bepalen het geslacht. De gangbare gedachte is dat ...

Het aantal varianten is nog groter door ....

... Wie zei dat zorgen voor kinderen van nature een vrouwentaak is?

...

Niets is verleidelijker dan het benadrukken van grote verschillen tussen jongens en meisjes. Vooral om aan te tonen dat we anders zijn en we dat ook niet kunnen helpen. ...

Het klinkt goed, is gemakkelijk te onthouden en gaat erin als koek. Met objectieve wetenschap heeft het echter niets te maken.

... verschillen tussen jongens en meisjes naar het rijk der fabelen.

Wat is oorzaak en wat is gevolg? Of vullen beide elkaar aan?

6.2 Voortplanting

In hoofdstuk 3 Doel heb ik kort de keuze van een goede partner aangeroerd. ...

...

Het brein is volgens evolutiebiologen daarom net als het lichaam een product van natuurlijke selectie.⁵⁵ ...

Wat is het nut van mannen?

Als het doorgeven van de eigen genen zo belangrijk is, dan komt de vraag op waarom een vrouw een man nodig heeft om kinderen op de wereld te zetten. Waarom geeft ze niet alleen haar eigen genen door? ... Of anders geformuleerd: Wat is het nut van mannen?

...

Genen shoppen

...

...Toch ligt het bewijsmateriaal tegenwoordig op straat.
Rond de Tweede Wereldoorlog bracht een groot bloedonderzoek in de Verenigde Staten van Amerika aan het licht dat één op de tien kinderen niet van de gedachte vader was. Het bloedtype van het kind sloot niet aan bij de bloedgroep van de vader. De resultaten waren zo schokkend dat ze pas in 1999 zijn vrijgegeven. ...

Mooi zijn is belangrijk

“Schoonheid is onbelangrijk”, zeggen vriendelijke mensen die onaantrekkelijke mensen willen opbeuren. Het gaat erom of je aardig bent, geestig en invoelend. Een mooi gezichtje, een goed figuur, wat koop je ervoor? ...

...

Natuurlijk kunnen we deze bevindingen wat nuanceren....

Dat roept de vraag op of mannen, die positief op schoonheid reageren, wel belang hebben bij gelijke rechten van vrouwen.

Succeskans

..

Jaloezie

Jaloezie is een oeroud mechanisme van beide partners om de verspreiding van de eigen genetische kenmerken veilig te stellen.⁶⁴ ...

...

6.3 Voedsel

Succesvol nageslacht start met de selectie van goede genen. Om de kinderen ook gezond op te voeden is voedsel nodig. Gezond voedsel geeft gezonde, lange en krachtige kinderen. Goed voedsel laat ook onze hersenen beter werken. Het verband tussen goed voedsel en gezonde hersenen is zo groot, dat wetenschappers de darmen het tweede brein noemen. Voedsel heeft rechtstreeks invloed op ons gedrag.
Al in 2002 ontdekte een groep wetenschappers in Engeland en Ierland dat het verbeteren van het eten van gevangenen hun neiging tot slecht gedrag vermindert.⁶⁶ Ze onderzochten of de consumptie van de geadviseerde hoeveelheid vitamines, mineralen en vetzuren (deze zitten onder andere in visolie) het gedrag van gevangenen beïnvloedt. De gevangenis verstrekt weliswaar voedsel dat voldoet aan alle eisen, maar de gevangenen geven vaak de voorkeur aan een 'vette hap' die ze in de gevangeniswinkel kunnen kopen. De helft van de personen kreeg dagelijks voedingssupplementen, de andere helft placebo's (pillen die geen werking hebben). De groep bestond uit een vergelijkbare mix van zenuwachtige, gedeprimeerde en agressieve personen. Hun asociale gedrag – variërend van lichamelijke aanvallen tot vervloeken van de bewakers - werd voor en tijdens de studie vastgelegd.
De resultaten zijn opvallend. De personen die voedingssupplementen kregen, begingen 25 procent minder overtredingen dan degene die placebo's aten. De gevangenen met supplementen begingen verder 35 procent minder overtredingen dan voor de studie vergeleken met een 7 procent vermindering van de andere groep. De onderzoekers denken dat de kosten van het verstrekken van voedingssupplementen ongeveer 0,2 procent van het jaarlijkse budget van het gevangeniswezen is.

Waarom de invloed van voedsel zo groot is, weten we nog niet. Sommige wetenschappers denken aan omega-3 vetzuren als mogelijke verklaring. De aanwijzingen stapelen zich op dat zulke vetzuren irritaties bij volwassenen kunnen verminderen en zelfs een depressie kunnen verlichten. Bij dierproeven verhogen de omega-3 vetzuren de serotonineniveaus in de hersenen. De stof serotonine is betrokken bij verschillende stemmingsproblemen.
Anderen denken aan de aanwezigheid van goede bacteriën in de darmen. Deze bacteriën helpen bij het verteren van het voedsel en houden de darmen in goede conditie. Bovendien zorgen de bacteriën voor minder stress.⁶⁷
Hoe de gedragsbeïnvloeding van voedsel exact werkt, is momenteel nog onbekend. Wel is duidelijk dat eten meer is dan het naar binnen schrokken van veel calorieën.

Hoe kunnen we afslanken?

In rijke landen is te veel calorieën naar binnen werken gemakkelijk. Waar veel voeding goedkoop beschikbaar, is onze vraatzucht een probleem. Een beetje te dik zijn is geen probleem, maar veel te dik zijn wel. Kunnen we ons gewicht onder controle houden door gezond te blijven eten? Kan een dieet uitkomst bieden?
Helaas leidt geen enkel dieet na de triomf van de eerste weken tot een blijvend gewichtsverlies. Het idee dat iedereen naar willekeur kilo's kan kwijtraken mist elke wetenschappelijke grond. In plaats van dunner voelen mensen zich door diëten vooral schuldiger en ontevredener. Steeds meer mensen zijn op dieet, en tegelijkertijd groeit het aantal mensen met overgewicht. Moeten we oorzaak en gevolg niet omdraaien en aannemen dat een hoop mensen aankomen van diëten?

Het principe van een dieet lijkt zo simpel. Eet minder dan het lichaam op een dag verbrandt en de weegschaal laat zien dat het gewicht afneemt. Of kies een systeem zoals Weight Watchers, Montignac, Harvard, South Beach, GI, Oer of Ornisch om de inname van calorieën te meten. Volg de voorschriften en het gewicht neemt af. Toch zijn de regels erg lastig in praktijk te brengen. Iedereen kent de mensen die met een dieet kilo's zijn afgevallen en binnen enkele maanden weer zo rond zijn als een tonnetje. Blijkbaar is de simpele regel dat we minder moeten eten dan we nodig hebben, te eenvoudig. Waarom is het zo moeilijk om gewicht te verliezen en wat is de goede manier ons gewicht onder controle te houden?

Volume schept honger

Voedsel is voor het grootste deel van de wereldbevolking schaars en duur. Alleen in de oogsttijd is voedsel volop beschikbaar. Zoveel zelfs dat het ons de neus uitkomt. Gezinnen eten aan het einde van de zomer weken achter elkaar gewassen die beslist van het veld moeten. Opslaan is vaak niet mogelijk, denk bijvoorbeeld aan sla. Opeten is dan de beste strategie. Het lichaam reageert op een groot voedselaanbod door minder het hormoon leptine aan te maken. Hierdoor neemt het hongergevoel toe. Dat is verstandig als veel voedsel voor handen is. Om de winter door te komen, is het immers handig een extra vet laagje te hebben. Bovendien weet niemand wanneer de volgende hongersnood komt. Een heel seizoen is dan nauwelijks eten beschikbaar. Ondenkbaar in het Westen na 1960, maar nu nog voor 800 miljoen mensen meer regel dan uitzondering.

Minder volume tot je nemen is hiermee regel één bij het afslanken. Minder volume laat het lichaam meer leptine aanmaken, waardoor het hongergevoel afneemt. Het eten van light producten stimuleert juist het hongergevoel. Het laat het lichaam weten dat veel voedsel voorhanden is en geeft de hersenen het seintje "ik heb trek". Meer hongergevoel, is meer eetlust, is meer gewicht, is meer light producten, is meer et cetera. Stop dus meteen met het kopen van light producten.

Eiwit remt het hongergevoel

Minder volume is slechts een deel van de oplossing. Het aanvullende geheim is eiwit. Eiwitrijk voedsel dempt het hongergevoel. Uit een lang lopend Deens onderzoek blijkt dat mensen geheel natuurlijk gewicht verliezen als ze eiwitrijk eten kopen. Onderzoekers hebben in 2006 aangetoond dat het verband tussen het eten van eiwit en het verminderen van het gewicht ligt in een klein eiwit molecuul met de naam peptide YY.⁶⁸ Peptide YY is een hormoon dat het hongergevoel regelt. Hoewel het via de darmen in de bloedbaan komt, werkt het hormoon in het deel van de hersenen dat het hongergevoel bestuurt. Een maaltijd met veel eiwit, leidt tot een hoge concentratie aan peptide YY. Meer peptide YY leidt tot minder trek, daarmee tot minder voedsel inname en uiteindelijk tot minder gewicht.

Deze uitkomsten staan geheel haaks op het idee dat een hoog eiwitgebruik slecht is voor de nieren, het cholesterolgehalte verhoogt en dus beperkt moet worden.

Vet geeft een goed gevoel

Diverse onderzoeken suggereren een verband tussen vet voedsel (chips, hamburgers, gebraden kip) en de stemming, het gevoel van mensen. Een onderzoek over cholesterol verlagende diëten en medicijnen suggereert dat het aantal doden door hartaanvallen weliswaar daalt, maar dat het aantal doden door zelfmoorden, ongelukken en vechtpartijen stijgt. Postnatale depressies komen vaker voor bij vrouwen met een laag cholesterolniveau dan bij normale of hoge cholesterolniveaus. Apen, die op een hoog vetgehaltedieet werden gezet om de invloed van hartziektes te onderzoeken, werden socialer en glimlachten vaker tegen elkaar.

Wanneer vet van de maag naar de twaalfvingerige darm wordt getransporteerd, produceert het lichaam het hormoon cholecystokinine (CCK). Dit geeft aan het autonoom zenuwstelsel een signaal door dat zegt: “ Ik ben verzadigd”.⁶⁹ Het zorgt dus voor het voldane gevoel dat je na eten krijgt. Nu blijkt dat daardoor het zenuwstelsel op zijn beurt een signaal afgeeft, waardoor ontstekingen worden geremd.

De rol van vet is in een steeds positiever daglicht komen te staan. Uit een in 2005 afgesloten studie onder vijftienduizend oudere inwoners van Malmö bleek dat de mensen die het meeste verzadigd vet aten, het minste risico op een hartinfarct hadden.
Vooral omega-3, meervoudig onverzadigde vetzuren, die onder andere in makreel, zalm en levertraan (visolie) zitten, zijn goed voor het lichaam en de geest. Deze vetzuren verlichten depressies bij volwassenen en verminderen de irritaties.
Omega-6 vetzuren, die in bijvoorbeeld mais, zonnebloemolie, olijven en andere plantaardige oliën zitten, hebben dezelfde chemische eigenschappen als omega-3 vetzuren. Omega-6 (korte ketens) neemt in het lichaam de plaats in van omega-3 vetzuren (lange ketens) en zorgt voor meer depressies, lagere intelligentie en meer overgewicht. Eet daarom meer vis en koop minder producten met omega-6 vetzuren.
Visolie is verder ook belangrijk om ontstekingen te remmen. Het menselijk lichaam zet de ingrediënt DHA in visolie om in de chemische stof Resolvin D2. Resolvin D2 remt ontstekingen zonder het immuunsysteem te onderdrukken.

Juiste samenstelling maakt je gezond

Het lichaam heeft allerlei voedingstoffen nodig. Een tekort aan mineralen maakt een mens ziek en leidt zelfs tot asociaal gedrag. Vitamines en mineralen zijn essentieel om het lichaam gezond te houden. Door steeds andere producten te eten, krijgt het lichaam voldoende elementen binnen. Gevarieerd eten is ook nog eens lekkerder, wat bijdraagt aan het geluksgevoel.

Beweging houdt je gezond

Het lichaam is gemaakt om een klein beetje te bewegen. Wandelen is vrijwel net zo goed als hardlopen en verbruikt nauwelijks minder calorieën. Door de spieren en bloedvaten in conditie te houden, zorgen we voor een goede houding en daarmee voor een goede doorstroming van de bloedcellen die de voedingstoffen tot in de verste plekjes van ons lichaam brengen.
We zijn niet gemaakt om elke dag een marathon te lopen. Extreme beweging leidt al gauw tot overbelasting en tot een korter leven.

Niet iedereen is blij met deze zienswijze. Toch is deze afgeleid van de genetische eigenschappen die in de loop van de evolutie zijn ontstaan. De afslankmarkt vertelt ons vooral meer geld uit te geven om diëten te volgen, bijzondere producten vol water te kopen en onsmakelijke baksels op het menu te zetten. Dan is het vervelend dat iemand zegt dat minder geld uitgeven en minder producten kopen, beter is voor onszelf en voor de wereld.

Terug naar de basisvraag: Hoe kunnen we op gewicht blijven? Mogelijkheid één: hetzelfde volume met minder voedingswaarde. Dit is de standaard oplossing en levert veel omzet op voor winkeliers en producenten. Mogelijkheid twee: minder volume met meer voedingswaarde. Vol vet, veel eiwitten en gevarieerd, maar minder van alles. Beperking van het volume is zowel goed voor het lichaam als voor onze beurs. Waarom kiezen we dan toch vrijwel altijd voor de minder voedingswaarde-oplossing? Zie hoofdstuk 10.2 Feitenkennis voor het antwoord.

Door de aanhoudende propaganda denken we dat weinig vet en cholesterol van levensbelang zijn. Toch zijn al deze voorschriften veel minder goed wetenschappelijk onderbouwd dan vaak wordt gesuggereerd.⁷⁰ Ook in grote, langdurige onderzoeken is geen verschil gevonden in de levensverwachting tussen groepen met veel of weinig cholesterol in hun eten. Het aantal hartinfarcten in de cholesterol-lage groep blijkt wel minder te zijn dan in de groep van de vette hap, maar het totaal aantal overledenen in beide groepen is steeds precies gelijk, en dat laatste wordt gewoonlijk verzwegen

...

6.4 Groep vereist

...

Ontwikkeling kind in groep

...

Statusverwachting maakt 'ziek'

...

De wens van de ouders om het kind nummer één te laten zijn, leidt altijd tot een tranendal. Behalve voor die ene. Er is tenslotte slechts één nummer 1.

Pijn

Het niet voldoen aan de verwachtingen, schept voor een kind een probleem.⁷³ ...

...

6.5 Invloed op bestaan

We moeten leren dat niet alles in het leven te voorspellen en te beheersen is. De natuur laat zich niet temmen, zoals vulkaanuitbarstingen, aardschokken en tsunami's laten zien. ...

...

Psychotherapie maakt soms ziek

Het veranderen van het evenwicht tussen het groepsbelang en de eigen positie daarin tegenover de individuele vrijheid zorgt voor een nieuw soort patiënten. ..

...

De therapiecultuur praat mensen aan dat ze zwak en kwetsbaar zijn.⁸⁵ ...

Niet alle therapieën zijn slecht. ...

...

6.6 Acceptatie van het leven

De aanvaarding van het leven zoals het is, is een kunst op zich. ...

...